زنبور عسل؛ آنچه که باید در مورد زنبور عسل بدانید
اگرچه زنبور عسل از معروف ترین زنبورهاست اما درصد کمی از گونه های زنبور را دربرگیرنده میشود. ما در این نوشتار زنبور عسل را بررسی می کنیم. و خاصیت های این موجود اعجاب انگیز را برای شما ذکر خواهیم کرد.
زنبور عسل با فرآوری و حفاظت عسل و ساخت لانه های بزرگ و جذاب، با به کارگیری موم تراوش شده بدست زنبورهای کارگر در یک کلنی ویژه شناخته میشوند.
ظاهر زنبور عسل
زنبورهای عسل اندازه ای نزدیک ۱۵میلی متر دارند و رنگ آنها معمولا قهوه ای صریح است. زنبورهای عسل معمولا موجودات بیضی شکل به رنگ طلایی زرد و نوارهای قهوه ای هستند. اگرچه رنگ بدن زنبورهای عسل بین گونه ها متفاوت است و برخی زنبورهای عسل بدن سیاه رنگی دارند ولی کل ی زنبورهای عسل حائز طیف های تیره به روشن هستند. این نوارهای طایفه و روشن بقای زنبور را هدف پیمان میدهند: برخلاف نوع های دیگر که اثناء تشخیص تقریبا شدن شکارچیان نهان میشوند، آنهایی ک بدن رنگ صریح و توانایی نیش زدن دارند برای شکارچیان یا سارقان عسل بعنوان آگاهی عمل میکنند.
آناتومی زنبور عسل
تقسیم بندی تن زنبور عسل: قوزک پا، پا، آنتن، سه بخش گنجه سینه و شش سرنوشت قابل نگریستن از شکم. راز زنبور عسل از چشم ها، آنتن ها و سازه های تغذیه برپایی شده است. چشم ها عبارتند اند از چشم های مرکب، چشم های ساده : چشم های مرکب به زنبورها کمک میکند الی رنگ، روشنایی و اطلاعات سر راست از تابش اشعه های UV را درک کنند، درحالی که عملکرد چشم ساده که OCELLI نیز نامیده میشود، در تعیین مقدار روشنایی محیط کمک میکند.
عملکرد آنتن ها تشخیص بوها و اندازه گیری سرعت پرواز است. ماندوبال فک زنبور عسل است که در خوردن گرده، برش و شکل دادن به موم، تغذیه ی لارو و ملکه، تمیز کردن کندو، مراقبت از پوست و مبارزه استفاده میشود.
قفسه سینه زنبور عسل دربرگیرنده بال ها، پاها و عضلاتی است که جنبش آنها را مهار میکند. بال های جلو که معمولا بزرگتر از بال های عقب هستند،برای پرواز و بعنوان یک سازوکار خنک کننده عمل میکنند، درحالی که بالهای عقب برای گرم و خنک کردن کندو کاربرد میشوند.
درنهایت ، شش سرنوشت شکم دربرگیرنده اندام های فرآوری مانند مونث در ملکه، اندام های فرآوری مانند نر، نیش حشرات در هر دو زنبور کارگر و شهبانو میشود.
غده های زنبور عسل
غدد دوفور
غدد بزاقی
غده شیری (هیپوفارنکس)
غدد فک پایین
غده ناسونف
غدد زهر
غدد موم
غده دوفور : در تقدیر شکم زنبور کارگر است . غده ی دوفور با رنگ قرمز مشخص شده است. غده ی دوفور(غده ای قلیایی) که فقط در ماده ها(ملکه و زنبورهای کارگر) وجود دارد ولی در زنبورهای نر نیست.
غدد بزاقی : که غده لوبیایی نیز نامیده می شود.
سیستم غده ی بزاقی دربرگیرنده دو جفت غده خارجی : یکی در راز (غده ی بزاقی سر )و یکی در قفسه سینه است. غده سر و غده قفسه ی سینه در ظاهر پروتئین متفاوت هستند.
غده ی بزاقی سر: که در سر زنبور هستی دارد .ترشح این غده اثناء لارو بودن، صرف تنیدن تار به دور خود شده و پس از رشد و تبدیل به زنبورشدن، نقش غده ی آب دهن را بازی میکند.
غده ی شیری: این غده شامل یک جفت غده
طولانی ست که در دو طرف سر قرار دارد . فعالیت غده ها بستگی به سن کارگران دارد. ترشح این غدد غنی از پروتئین است.ترشح این غده در زنبورهای کارگر، ژل رویال می باشد.
غدد فک پایین: غددی که در ملکه ها بسیار بزرگ، در زنبورهای کارگر نسبتاً بزرگ و در زنبورهای نر کوچک هستند.
غدد زیر آرواره ای: که مخصوص زنبور ملکه است و وظیفه ی آن ترشح مواد عطری یا فرمان می باشد.
غده بویایی: غده ای به رنگ قرمز در زنبورهای کارگر. این غده در این هنگام ها نما میشود :
زنبورهای کارگری که به هنگام هجوم بصورت خوشه ای شکل میگیرند .
کارگران جوانی که از پرواز بلند مدت مفتوح می گردند.
زنبورهای کشتزار رو در منابع غذایی.
بازگشت زنبورهای مزرعه رو زمانی که برای پیدا کردن مسیر لانه سخت دارند .
زنبورهای کارگر از خود بی خود شده خارج از لانه .
زنبورهای کارگر که منتظر بازگشت ملکه از جفت گیری در پرواز، به لانه هستند .
زنبورهای کارگر اثناء ورود به لانه ی کلنی های بدون شهبانو .
زنبورهای کارگر در بعضی شرایط غیرطبیعی.
غدد زهر: دربرگیرنده غده زهر و کیسه زهر می باشد.
غدد موم : غدد موم زنبور عسل در تصویر به رنگ قرمز مشخص شده است . این غدد از سلول های اپیدرمی اصلاح شده تشکیل شده است . وقتی غدد پرکار هستند سلول ها ارشد می شوند. تراوش این غده بصورت مایع می باشد و برآیند اینکه مقادیری از موم را ساختن میدهد. موم بوسیله ی پاهای پشتی به آرواره ها جنبش دیتا می شود. یک کیلوگرم از موم نیازمند مصرف ۴ تا ۸ کیلو عسل میباشد.
غده های موم تنها برای زنبورهای کارگری پرکار هستند که در ۵ تا ۶ روز اول زندگی شان با گرده تغذیه می شوند.
غده ی پایین آرواره ای : این غده ویژه زنبور ملکه است و وظیفه ی آن تراوش مواد عطری یا فرمون می باشد.
نژاد های معروف زنبور عسل
۱- زنبور عسل سیاه Apis mellifera mellifera
اصالتا نژاد این زنبور مربوط به اروپای جنوبی است اما فعلا در فرانسه و سوئیس و هلند و بلژیک و تا حدی هم در انگلستان وجود دارد. فقط مزیت آنها این است که با خوردن غذای زیاد میتوانند شرایط دشوار زمستان را بردباری کنند.
۲- زنبور عسل ایتالیایی یا زنبور عسل طلایی Apis mellifera Ligustica
زیستگاه اصلی این زنبور شبه جزیره ایتالیا است. این زنبور از عقیده اندام کمی حقیر تر از زنبور عسل سیاه می باشد و رنگ آن معمولا زرد مایل به قهوه ای ست که این رنگ انگیزه اصلی رنگ موهای بدن، به خصوص در نرهاست که به این علت آن را زنبور عسل طلایی نیز می نامند.
۳- زنبور عسل کارنیولان Apis mellifera carnica
این زنبورها در تقدیر جنوبی کوه های آلپ و شمال بالکان و دره دانوب، یعنی، کشورهای اتریش، مجارستان، آلمان، رومانی و بلغارستان پراکنده می باشند. این نژاد از عقیده ظاهری همانند به زنبوران نژاد ایتالیایی می باشند. رنگ بدنشان خاکستری مایل به قهوه ای است و موهای کوتاه و پر پشتی دارند. از مهم ترین ویژگی های این گونه زنبور عسل ، آرام بودن آن می باشد که شاید بتوان گفت آرام ترین گونه در بین تمام زنبور ها می باشد.
۴- زنبور عسل قفقازی Apis mellifera caucasica
وطن اصلی این زنبور عسل به کوه های قفقاز بر میگردد و دارای رنگ بدن خاکستری صریح می باشد. خاصیت این زنبورها آرام بودن آنهاست و کم و بیش کمتر از دیگر کالاها نیش می زنند. این زنبورها به بیماری “نوزما” حساس هستند و به همین علت از زمستان گذرانی برخوردار نیستند حتی با اینکه مصرف غذای آن ها در این فصل زیاد است.
۵- زنبور عسل ایرانی Apis mellifera meda persica
وطن اصلی این نژاد زنبور، ایران می باشد. از لحاظ شکل ظاهری، سه حلقه ابتدایی شکم این زنبور سیاه رنگ و باقی حلقه ها زرد متمایل به قهوه ای ست. این گونه نژاد به زنبور نیش زن معروف است. این در حالی است که غریزه نیش زنی در این زنبور، معمولی می باشد.
زنبور عسل ایرانی از نظر مصرف غذایی بسیار قانع تر از نژاد های دیگر می باشد و مصرف غذای آن در زمستان زیاد مختصر است. این زنبور در مناطق سردسیر، سرمای زمستان را به نکوداشتن بردباری می کند. این زنبور از عقیده رشد جمعیت، در بهار خوب است و تا خرداد ماه به بیشترین شمار خود می رسد. رغبت نژاد ایرانی به غارتگری و فرآوری مانند زیاد، از ویژگی های نامطلوب این نژاد است.
زنبورعسل در قرآن کریم
در قرآن نکته عجیبی در ارتباط با شماره ۱۶ هستی دارد. ما نگریستن می کنیم که زنبورعسل بطور ویژه ای در قرآن بیشتر از موجودات دیگر ذکرشده است.در قرآن موجودات زیادی هستی دارند اما هیچ کدام از آنها نقش خاصی را مثل زنبورعسل ایفا نمی کنند. زنبور عسل فقط موجودی است که در دو نشانی از قرآن ، بطور ادامه ذکر شده است.
شماره این سوره ۱۶ و ( نحل ) نامیده شده است .عدد این سوره با عدد کروموزوم های زنبور نر برابر است.
بنابراین عدد سوره تعداد کروموزوم ها را پرتو می دهد. در این سوره آیات ۶۸ و ۶۹ به نام زنبور عسل اشاره دارد. آیه ۶۸ حائز ۱۳ واژه است. اگر ما کلمات را از ابتدا الی کلمه ی زنبور عسل در این چمراس حساب نماییم متوجه میشویم که ۸۸۴ حرف دارد.
بیایید ببینیم آیا این عدد معنای خاصی دارد یا خیر. این عدد مساوی با شمار آیه است که بدست تعداد واژگان در آن آیات ضرب شده است. (۸۸۴=۱۳*۶۸) آیا این جستار میتواند تصادفی باشد؟ موضوعات مختلفی وجود دارد که در آن، قرآن معجزه های ریاضی خود را نشان می دهد.
چگونگی فرآوری عسل
عسل حاصل تغذیه زنبور از گل هاست. آنها عصاره قندی را که شهد نام دارد را بوسیله زبانشان می مکند. آنها شهد را در معده عسلی خویش ذخیره میکنند که از معده غذایی آنها متفاوت است.
هنگامی که بارگیری آنها کامل می شود به کندو بازمی گردند. آنجا، شهد را از راه دهانشان به زنبورهای کارگر منتقل میکنند و زنبورهای کارگر آن را به مدت نصف ساعت می جوند. شهد از یک زنبور به زنبور سایر منتقل میشود تا وقتی که به تدریج تبدیل به عسل شود . سپس زنبورها آن را در سلول های لانه زنبوری که همانند مکعب های کوچک ساخته شده با موم است اندوخته میکنند. عسل هنوز کمی نمور است پس آنها با بال های خود آن را خنک میکنند تا خشک و چسبناک شود. زمانی که آماده شد سلول ها را با موم استوار میکنند الی تمیز بمانند.
حداقل ۸ زنبورعسل در کل زندگی خویش فقط یک قاشق چای خوری عسل فرآوری میکنند. خوشبختانه زنبورها معمولا اغلب از نیازشان عسل فرآوری میکنند، فلذا ما نیز میتوانیم کاربرد کنیم.
محصولات زنبورعسل
دو نوع محصولی که بدست زنبور فرآوری میشود شامل : بیرون کندو و درون کندو
محصولات بیرون کندو شامل : عسل، عسلک، بره موم، گرده گل
محصولات درون کندو شامل : موم، سم زنبور عسل، ژل رویال
عسلک
زنبورها شیره روی برگ درختان را می مکند و همان مراحل تولید عسل را روی آن سپریدن میدهند.
بره موم
این محصول از ترکیب صمغ درختانی چون نارون، شاه بلوط و… که به پای زنبور می چسبد بوجود می آید و دارای خاصیت ضد میکروبی است . خاصیت آن خمیری و چسبناک است که بوی مطبوعی دارد و رنگ آن از سبز تا قهوه ای طایفه متغیر است.
گرده گل
اندام نر گیاهان هستند که برای لقاح باید بر روی گل های مونث منتقل شوند که قسمتی از انتقال توسط زنبورها اتمام میگیرد.
موم
ماده ای زرد رنگ و نرم که معمولا زنبور عسل آن را تولید میکند. موم مونث ای تغییر ناپذیر در برابر رطوبت است، درصورتی که در مساوی حرارت و خفقان مکانیکی مقاومتی ندارد.
زهر زنبور عسل
طبق عقیده مجلس آپی تراپی آمریکا، (زنبور درمانی) کاربرد ی دارویی از محصولات ساخته شده بوسیله زنبورها، مثل عسل، گرده و سم می باشد.
مواردی که از زهر برای درمان آنها استفاده میشود :
ضد التهاب: مواد موجود در زهر زنبور عسل مثل (ملتین ، آدولاپین و آپامین) دارای ویژگان ضدالتهابی هستند.
آرتروز: شفا آرتروز با زهر زنبور عسل بر پایه اظهارات محققان که سم زنبورعسل در طب سوزنی، نشانه مثبتی بر روی مفاصل دردناک و متورم دارد، میتواند امکان پذیر باشد.
مسکن درد: سم زنبورعسل دارای ویژگان رفع کننده ی درد شدید است.
زهر زنبور عسل به مولتیپل اسکروزیس، سوختگی، تاندونیت، عفونت درمان بخشیده است.
برخی حتی ادعا میکنند که زهر زنبورعسل به شفا آکنه، پسوزیاریس و زخم های برآمده از سرطان پوست نیز کمک کرده است.
ژل رویال
به این ژل در فارسی شاه انگبین می گویند. این ژل مونث ای است که از غدد مغزی زنبوران کارگر ترشح می شود و به تغذیه ی زنبورهای نوزاد کمک میکند.
رفتار زنبورهای عسل
زنبورهای عسل موجودات اجتماعی هستند و در کلنی ها حیات میکنند. با این حال آنها رفتارهای خشونت آمیزی را تو کلنی ها پرتو میدهند. زنبورهای نر در هوای سرد از لانه های خویش خارج می شوند و ملکه گاهی اوقات شهبانو های دیگر را بخاطر سلطه گری از بین میبرد.
اگرچه زنبورهای عسل نقش مهمی را در گرده افشانی و محیط زیست ایفا می کنند، باید اقداماتی صورت گیرد تا اطمینان حاصل شود که کندوها در تقرب منزل شما وجود نداشته باشند بعلت اینکه امکان نیش زدن هستی دارد.
کلنی و مسئولیت های هر زنبور
زنبور عسل مانند بعضی گونه های سایر زنبورها اجتماعی ست و درکلنی های با جمعیت چند هزار تن زندگی میکند.
سه گونه زنبور عسل در کلنی زندگی میکنند :ملکه، زنبورهای مذکر و کارگران نابارور ماده
در هر کلنی ،تنها یک شهبانو هستی دارد. زنبورهای ملکه با زنبورهای نر زوج گیری میکنند، کلنی های جدید را راه اندازی و تخم گذاری میکنند. زنبورملکه تخم ها را در سلولهای لانه پیمان میدهد زمانی از تخم بیرون می آیند که لارو شده اند. هرکلنی شامل یک ملکه است که قادر به فرآوری ۲۰۰۰ عدد تخم در روز است.
کارگران بالغ از لارو های داخل سلول ها پرستاری میکنند و تغذیه ی آنها را به مدت کم و بیش سه هفته با گرده و عسل تأمین میکنند و درآن زمان بالغ میشوند. زنبورهای بالغ با دقت خودشان را از سلول های مهروموم شده خارج می کنند. زنبورهای عسل نر تقسیم کمتری از یک کلنی هستند و فقط یک منظور را در برگزیدن دارند: زوج گیری با زنبور شهبانو ی بکر. البته پس از زوج گیری، زنبورهای نر می میرند.
گرچه کارگران نابارور تخم خویش را تولید نمی کنند و کلنی های جدیدی برپایی نمی کنند اما آنها وظایف مهمی را اتمام میدهند. زنبورهای کارگر جوان از ترشح مایع غدد شکمی خود به لاروها می دهند. بعنوان کارگران بالغ، آنها مسئول حمل و نگهداری مواد غذایی جمع آوری شده بدست زنبورهای مزرعه رو هستند.
گستره توزیع زنبورهای عسل
گونه های زنبور عسل که در سراسرجهان یافت شده اند و درموقعیت های مختلف دیده میشوند، دربرگیرنده اروپا و ایالات متحده آمریکا میشوند.آنها در تابستان و اواخر بهار اغلب قابل مشاهده هستند، درست زمانی که ملکه های جدید با هزاران زنبور کارگر برای ساخت لانه های جدید کلنی های کهن شان را ترک میکنند ، در این زمان، گروه های ابهت از زنبور ها را میتوان درکنار یکدیگر پیدا کرد تا محیط جدیدی برای لانه برگزیدن کنند.
ازدحام شدیدی کم و بیش ۲۴ ساعت برای استقرار لانه جدید پایدار میشود. در حالی که اغلب این ازدحام ها بی ضرر هستند ،گونه های خاصی از زنبورها سخت مهاجم هستند و شدنی است ناخواسته حمله کنند.
از آنجا که زنبورهای عسل در سراسر عالم یافت میشوند، طبیعت و رفتار آنها متفاوت است. در حالی که زنبورهای عسل ایتالیایی فرمانبردار هستند ، زنبورهای عسل آلمانی و آفریقایی رفتارهای به سختی تدافعی دارند.
با این وجود ،همه ی زنبورهای عسل زمانی که تحریک میشوند حالت تدافعی میگیرند و میتوانند انسان ها یا حیوانات را از خویش دور کنند.
گرده افشانی
میلیون ها سال است که زنبورهای عسل گرده افشان های عمده گل ها بوده اند پس گیاهان برای فرآوری گل ها به زنبورها متکی هستند. منظور گیاه تولید مثل است. زنبورها ناخواسته به انتقال گرده ، سلول های اسپرم مذکر گیاهی، از یک گل به گل سایر کمک میکنند. بدون گرده افشانی، بسیاری از گیاهان توانا به فرآوری مشابه نیستند و درنتیجه از بین میروند. منفعت انسان از این رابطه فرآورده و فرآورده ی عسل است.
بسیاری از محصولاتی که ملت استفاده می کنند حاصل گرده افشانی زنبورهای عسل هستند. بسیاری از تولیدکنندگان، کلنی های زنبورعسل را به این انگیزه حفظ میکنند. چون بدون گرده افشانی، گیاهان ، سبزی و میوه تولید نخواهند کرد. علاوه برگرده افشانی،زنبورهای عسل در ساحل گرده، عصاره گل ها را هم میگیرد. شهد به لانه منتقل شده و طی یک پروسه به عسل تبدیل میشود.
رقص زنبورهای عسل
دو نظریه عمده در مورد چگونگی ارتباط زنبور عسل کشتزار رو با زنبور های کارگر دیگر در باره یک منبع غذایی جدید وجود دارد : رقص زنبور عسل و بویایی .
ارتباط برقرارکردن زنبورها در زبان پایکوبی ، با ترکیب پایکوبی و بویایی می باشد، درحالی که نظریه بویایی ادعا میکند که زنبور عسل صرفا بر بوی گل متکی می باشد.
رقص زنبور عسل نقش مهمی در زنده پایدار گذاشتن گونه ها ایفا میکند. سالهاست که پایکوبی زنبور بخشی از کلنی ها و احد از مهمترین روش ها برای یافتن غذا بوده است.رقص زنبور عسل عازم برای ارتباط زنبورها با یکدیگر است. زنبورعسلی که یک منبع غذایی جدید را کشف میکند با پایکوبی زنبور موقعیتش را به بقیه زنبورها آگاهی میدهد.زمانی که زنبورکارگر از یک منبع غذایی فراوان بازمیگردد بصورت دایره وار داخل لانه می رقصد.
دو نوع اصلی از پایکوبی های زنبورعسل وجود دارد :
رقص چرخشی و رقص جنباندن
رقص چرخشی : با توجه به عنوان اسم، جنبش در دایره است. این جنبش برای پرتو دادن منبع غذایی کمتر از ۵۰ متر از لانه بهره‌گیری میشود.
رقص جنباندن ، الگوی هشت ضلعی است که زنبور شکمش را میجنباند و برای موقعیت خوراک در مسافت بیشتر از ۱۵۰ متر کاربرد میشود. فاصله ی دقیق میتواند با طول مدت پایکوبی رابطه ی مستقیم استوار کند.
رقص طولانی نشانه دهنده ی فاصله طولانی ست. زنبور کارگر در ضمن میتواند رقص خویش را با جنباندن بدنش در راستا موقعیت عمودی خورشید نشانه دهد. درجه ها به راست یا چپ عمودی نشانه دهنده ی راستا غذاست. برای مثال، اگر زنبورعسل ۳۰ درجه به عمود بچرخد، غذا در زاویه ی ۳۰ درجه از لانه عمود به خورشید پیدا شده است.
این زبان بدست انسان نیز قابل درک است و بطور اثربخشی محققان را با اندازه گیری میزان و کیفیت گرده و شهد به لانه میرساند.گرچه خاصیت های خاصی از این زبان رقص، شامل حقیقتی ست که زنبورهای عسل الگوهای رقص را در گنگی درک میکنند حتی وقتی قابل فهم نیستند.
