گرده گل؛ شناخت، خواص و مضرات مصرف آن
هدف این نوشتار ارائه رسیدگی جامعی از تحقیقات بازپسین درباره خواص تغذیهای گرده گل و فعالیتهای زیستی نهفته آن برای سلامت انسان میباشد این مقاله، ایمنی غذایی، راهنماییهای بنیادی برای مصرف آن و وانگهی رسیدگی اجمالی چالشهای مختلف و نتایج پدران آنها را پوشش میدهد، که میتواند ترقی صنعتی و گسترش زمینههای کاربردی آن را تسهیل نماید.
گرده گل چیست؟
گرده گل دانه های خیلی کوچکی هستند که در انتهای پرچم گلها قرار می گیرند و از عوامل بارور شدن گیاهان به احصاییه می روند. گرده گل توسط زنبور عسل درست می شود و غذای زنبورهای جوان است و گرد از کامل ترین خوراکی های طبیعت محسوب می شود زیرا تقریبا تمام مواد مغذی باره دربایستن انسان را دربرگیرنده می شود. درباره ویژگان گرده گل همین بس که این محصول زنبور عسل سرشار از پروتئین ها (حدود ۴۰ درصد پروتئین)، اسید آمینه های آزاد و ویتامین ها از آنگونه B-complex و اسید فولیک است.
جمع آوری گرده گل
زنبور عسل، گرده گل و مونث چسبناک اگلوتینات را برای پر کردن سبد گرده با استفاده از پاهای عقب خویش جمعآوری میکند تا گرده گل زنبور عسل بسازد. این پروسه دربرگیرنده مرطوبسازی گلها بوسیله ترشحات دهانی زبان است و شکلگیری حبه گرده گل و چسبیدن آن به سبدهای گزیده تر را میسر میسازد.
زنبورداران از تلههای گرده گل در ورودی کندوها، جهت جمعآوری گرده گل خام بهرهگیری میکنند، که جمعآوری گرده زنبور برای کاربردهای تجاری احتمالی را آسانتر میکند. ترکیبات مغذی مختلف گرده گل، باعث برپایی ویژگان درمانی ارزشمند متفاوتی میشوند. گرده گل از زمانهای قدیم، بطور مفصل به عنوان عامل خفته برای کاربردهای درمانی یا تغذیهای شناخته میشود. تحقیقات اسبق پرتو میدهند که زنان دوران باستان که آن را در رژیم غذایی خویش گنجانده بودند، سالم، قشنگ و قوی باقی ماندهاند.
لازم است بدانید که برای جمع آوری حدود یک قاشق چای خوری گرده گل، یک زنبور عسل به مدت یومیه هشت ساعت در درازا یک ماه پیشه دردسر می کشد. پودر گرده گل بیش از دو میلیون دانه گرده گل دارد و یک قاشق چای خوری آن حاوی بیش از دو میلیارد و نیمه دانه گرده گل است.
ترکیبات گرده گل
ترکیب کیمیایی گرده گل با توجه به عاملهای مختلفی از دسته منشأ گیاهی، نوع زنبور جمعآوری کننده، و منشأ جغرافیایی آن، با یکدیگر تفاوت دارد. تحلیل گردهشناسی، بهترین روش برای معرفی منشأ گیاهی گرده زنبور است. اخیراً، طیف وسیعی از فرآوردههای زنبور بصورت حبهای، قرص، آبنبات چوبی، مایعات خوراکی و تونیکها برای مصرف انسان فرآوری شدهاند. شیوهها و روشهای درمان یافته جهت نمایهسازی جامع ترکیب گرده گل با منشأ گیاهی متفاوت، جهت فهم تنوع آنها از لحاظ تفاوت مواد مغذی در منابع گیاهی گوناگون و در ضمن فعالیتهای زیستی خفته که برای سلامت انسان مفید هستند، ضروری است. اخیراً، شیوههای ویژه همانند رنگنگاری گازی (GC)، رنگنگاری مایع (LC)، طیفسنجی جرمی رنگنگاری گازی (GC-MS)، رنگنگاری مایع به به اتفاق طیفسنجی جرمی (LC-MS) و طیفسنجی جرمی با وضوح بالا، جهت تحلیل ترکیبات آن به هدف تسهیل کنترل کیفیت، نمایهسازی مواد مغذی و در ضمن بررسی مکانیزمهای سوخت و ساز و فعالیت زیستی مورد کاربرد پیمان گرفتهاند.
مواد مغذی گرده گل
کربوهیدراتها
کربوهیدراتها گروه اصلی مواد تشکیل دهنده هستند و نزدیک ۴۰ الی ۸۵ درصد گرده گل خشک را تشکیل میدهند. فراوانترین کربوهیدرات نسبت به دیگر کربوهیدراتهای گرده گل، فروکتوز، و سپس گلوکز و ساکارز هستند.
اولیگوساکاریدها و پلیساکاریدها نیز اجزای ساختن دهنده بسیار مهمی تو گرده گل هستند که به تنظیم عملکردهای بیولوژیک گوناگون کمک میکنند. بعلاوه، این مواد برپایی دهنده، به عنوان شاخصهای مشخصهای برای تشخیص منشأ گیاهی گرده گل هستند. اگرچه، به دلیل ماهیت آبگریزی بالا، وزن مولکولی بسیار و قطبیت بسیار مشابه آنها در وسط قندها، شناسایی آنها هم از طریق طریق GC و هم شیوه رنگنگاری مایع با عملکرد بالا (HPLC)، پیشه کاستی است.
پروتئین و آمینواسیدها
دومین ماده فراوان تشکیل دهنده گرده گل، پروتئینها هستند که به به اتفاق ۲۰ آمینو اسید اساسی، نزدیک ۱۴ الی ۳۰ درصد آن خشک را ساختن میدهند. آمینواسیدهایی مشابه پرولین، اسید گلوتامیک، و اسید آسپارتیک، آمینو اسیدهای اصلی هستند، هرچند، ترکیبات و مقادیر آمینو اسیدها در میان نمونههای مختلف گرده گل توسط آمده از منشأهای گیاهی و جغرافیایی مختلف، با یکدیگر متفاوت هستند. سطوح بالای پروتئینها و آمینواسیدها مایه میشوند تا گرده گل، غذا حیوانی بسیار عالی بوده و تغذیه انسان را ارتقا دهند.
چربیها
مطالعات اسبق درباره مقدار همه چربیهای گرده گل جمعآوری شده بوسیله زنبور عسل، مقدار ۱ تا ۱۰ درصد در گرده گل خشک را نشان عدل و روشهای GC و GC-MS برای تجزیه و تحلیل اسیدهای چرب مورد کاربرد قرار گرفتند. تعداد کل ۲۰ اسید چرب در گرده گل یافت شد؛ بعلاوه، محققان رابطه بین توزیع اسیدهای چرب و منشأ گیاهی آن را اثبات کردند. اگرچه، به علت ساختارهای پیچیده چربی و ایزومرهای مختلف چربی، معرفی گروههای سایر چربی از دسته فسفولیپیدها و اسفینگولیپیدها با استفاده از طریق حاضر، پیشه دشواری است.
ویتامینها
گرده گل سرشار از ویتامین، بخصوص ویتامینهای گروه B است. ویتامین B3 با نیکوتینامید و نیاسین، جزء ساختن دهنده اصلی در میان ویتامینهای گروه B است، که نشانه دهنده مکمل غذایی خوب در مقابل پلاگر میشود. بعلاوه، ویتامین A، به عنوان یک آنتیاکسیدان عالی، تقریباً به مقدار ۵/۱ میلیگرم در هر ۱۰۰ گرم گرده گل خشک وجود دارد. گرده گل وانگهی در بر گیرنده ویتامین E و مقادیر جزئی ویتامین C است. همچنین، دوگانگی مقدار ویتامینها بین گونههای مختلف گرده گل، میتواند اثر دهنده تفاوت منشأهای گیاهی این گردههای گل باشد.
مواد معدنی
گرده گل در بر گیرنده ریزمغذیهای غنی مانند پتاسیم (K)، سدیم (Na)، کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg)، فسفر (P)، روی (Zn)، آهن (Fe)، مس (Cu)، و منگنز (Mn) است، و مکمل مناسبی برای کمبودهای تغذیهای انسان میباشد. گرده گل از منشأهای گیاهی مختلف، با پروا به انواع و مقادیر مواد معدنی مختلف آنها دستهبندی میشود. از این رو، مواد معدنی موجود در آن، شدنی است نه تنها به عنوان مکمل در رژیم غذایی کاربرد شوند، بلکه میتوانند نشانگرهای مشخصهای برای معرفی منشأهای گیاهی و بررسی کیفیت گرده گل باشند.
کاروتنوئیدها
کاروتنوئیدها گروه متنوعی از پلینهایی با رنگهای زرد الی قرمز هستند که مسئول رنگ بسیاری از محصولات کشاورزی گیاهی میباشند و نقش مهمی در سلامت انسان بازی میکنند. بتاکاروتن، به ویتامین A تبدیل میشود، که ریسک ابتلا به سرطان و بیماریهای قلبی-عروقی را کاهش میدهد. محققان دریافتند که مقدار بتاکاروتن، در نمونههای گرده گل رومانیایی، نسبت به نمونههای برزیلی، بسیار پایین هستند. بر اساس این تحقیق، مقادیر کل کاروتن، به علت اختلافات آب و هوایی و منشأ گیاهی گرده گل، تفاوت گستردهای دارند.
پلیفنولها
پلیفنولها متابولیتهای فرعی هستند و معمولاً در مراقبت در مساوی تابش فرابنفش (UV) یا تازش عوامل بیماریزا دخالت دارند. آنزیمهای گیاهی ویژهای وجود دارند که به مسیرهای سنتز زیستی پلیفنولی کمک میکنند. برخی پلیفنولهای موجود در آن، نقش مهمی در درازا رویش گرده گل ایفا کرده و رشد لولههای آن را تقویت میکنند و بر پای بست، منشأ گیاهی نیز با یکدیگر متفاوت هستند.
پلیفنولها، با توجه به ساختارهای شیمیاییشان، به دو گروه فلاوونوئیدها (فلاوونوئیدهای گلیکوزیلاته شده و گلیکوزیلاته نشده) و اسیدهای فنولی تقسیم میشوند. ۱۴ اسید فنولی مختلف شامل اسید گالیک، اسید فرولیک، اسید کافئیک، اسید وانیلیک، اسید سیرینژیک، اسید بنزوئیک، اسید کلروژنیک، اسید پروتوکاتئویک، اسیک ترتسینامیک و اسید کوماریک هستی دارند. ۲۰ فلاوونوئید دربرگیرنده ۱۳ ۱۳ فلاوونوئید گلیکوزیلاته نشده همانند کوئرستین، ایزورامنتین، نارینژنین، هسپرتین، کامفرول، کاتچین، اپیکاتچین، لوتئولین و اپیژنین، و ۷ فلاوونوئید گلیکوزیلاته، شناسایی شده و بصورت نمونههای متنوع گرده گل تعیین مقدار شدهاند که از لحاظ منشأهای گیاهی و جغرافیایی با یکدیگر متفاوت هستند.
همچنین، حدود ۳۰ فلاوونوئید گلیکوزیلاته در نمونههای گرده گل جمعآوری شده بدست زنبورهای عسل معرفی شدهاند، هرچند مقادیر آنها تعیین نشده است.
خواص تغذیهای
مصرف گرده گل به عنوان بهترین مکمل تغذیهای پیشنهاد شده و اثرات مفیدی بر سلامت انسان از خویش اثر میدهد. این ماده، ارزش غذایی مناسبی دارد که با سوخت و ساز در سطح مولکولی همراه بوده و عملکردهای بیوشیمیایی مشخصی را تنظیم میکند. یک رژیم غذایی همراه با گرده گل سرشار از مواد مغذی، برای کودکان کم اشتها و بیماران دچار به سوءتغذیه زیاد جالب توجه است. مصرف منظم گرده گل، بهبوددهنده واکنشهای شدید در حین شیمیدرمانی و رادیودرمانی است. همچنین، گرده گل برای افراد تحت تکاپو روانی و جسمی شدید نیز مفید است. مطالعات نشانه دادند که یک رژیم غذایی با مکمل گرده گل، ماهیچههای تقویت نموده و وضعیت تن انسان را درمان میدهد.
اثرات بیولوژیک گرده گل بر سلامت انسان
گرده گل حاوی گونه ها متابولیتهای اصلی و فرعی است که دارای ویژگان درمانی مانند خواص آنتیاکسیدانی، ضدباکتریایی، ضدالتهابی، ضدسرطانی و ضدحساسیت است و میتوان عملکرد بدن را تنظیم نماید.
فعالیت آنتیاکسیدانی
گونههای اکسیژن واکنشپذیر (RO) که بطور عمده در سیستمهای بیولوژیک یافت میشوند، در بازتاب به استرس، کهولت و ابتلا به سرطان دخالت دارند. رادیکالهای آزاد اضافی، بسهولت مایه آسیب و مرگ سلولی شده و به ابتلا به بسیاری از بیماریها مانند بیماریهای قلبی-عروقی، عروق مغزی، پارکینسون و سرطان منجر میشوند. مطالعات درباره آنتیاکسیدان در بدن موجودات زنده، درباره عصارههای اتانولی و متانولی گرده گل، فعالیتهای مهار پراکسیداسیون چربی و حذف رادیکالهای آزاد را نشانه دادند. بنابراین، گرده گل با خاصیت آنتیاکسیدانی عالی خود، برای سلامت انسان اهمیت چشمگیری دارد.
فلاوونوئیدها، از راه زدودن زنجیره رادیکالهای آزاد از اتمهای هیدروژن گروههای هیدروکسیل فنولی، فرآیند اکسیداسیون را متوقف میکنند. بعلاوه، فلزات زهری را نیز میتوان بوسیله پیوند یونهای فلزی با فلاوونوئیدها، از تن دفع نمود. بنابراین، اثبات شده است که فلاوونوئیدها، جهان موثری در مقابل مواد مسموم کننده DNA و مواد سرطانزا هستند.
فعالیت ضدمیکروبی
تحقیقات اسبق درباره خواص ضدمیکروبی عصارههای اتانولی و متانولی گرده گل، اثرات ضدمیکروبی نیرومند آن بر گونههای باکتریایی مختلف را اثر دادهاند. همچنین، این عصارهها اثرات ضدقارچی بر گونههای متفاوت قارچها و مخمرهای میکروسکوپی را نیز از خویش پرتو دادهاند.
بعلاوه، محققان دریافتهاند که عملکردهای چربیدوستی گرده گل توسط آمده از سه گیاه مختلف، میتوانند از رشد باکتریهای گرام مثبت مختلف بازداری نمایند. خواص ضدمیکروبی و ضدقارچی گرده گل، به ترتیب، به پیشگیری و بهبود عفونتهای باکتریایی و قارچی کمک میکنند.
فعالیت ضدالتهابی
تحقیقات اسبق پرتو میدهند که گرده گل، به انگیزه ترکیبات پلیفنولی فراوان خود، بخصوص عصارههای اتانولی گرده گل توسط آمده از گونههای گیاهی سرشار از پلیفنولها، حاوی ویژگی ضدالتهابی است. در ضمن مشخص شده است که عصارههای اتانولی گرده گل گونه سیستوس، که در اسپانیا جمعآوری شده است، آماس پای عقب برآمده از کاراجینان در موشهای آزمایشگاهی را متوقف کرده است. محققان دیگر پرتو دادند که عصارههای اتانولی گرده گل اتیوم پلانتاژنیوم، از طریق تفریق تولید NO و پروستوگلاندینها در ماکروفاژهای موشی برآمده از لیپوپلیساکارید، ویژگان ضدالتهابی از خود نشان دادهاند.
خاصیت ضدسرطانی
تحقیقات پیشین، خواص ضدسرطانی گرده گل را نشان دادهاند. با توجه به این تحقیقات، پلیساکاریدهای جدا شده از گرده گل براسیکا ناپوس، رشد تومور بدخیم ۱۸۰ و B16 در موشهای دچار به سرطان پوست را متوقف کردهاند، و در ضمن پلیساکاریدهای توسط آمده از گرده گل رزا روگوسا، اثرات ضدتکثیری قابل توجهی در سلولهای سرطان کولون را اثر دادند. محققان دیگری نیز دسته استروئیدی عصارههای کلروفرم گرده گل براسیکا کمپستریس را خالصسازی کردند که ویژگان ضدسرطانی در روبرو سرطان پروستات از خود به نمایش گذاشت. همچنین گزارش شده است که مصرف گرده گل، میزان افزایش سلولهای بافتی پروستات را تفریق دیتا است.
فعالیت ضدحساسیت و واکنش ایمنی
درمان بوسیله عصارههای سرشار از ترکیبات فنولی گرده گل میتوان از بروز حساسیت ممانعت کند. محققان دریافتند که عصارههای فنولی آن، از طریق تفریق سطوح ایمونوگلوبولین (IgE) و ایمونوگلوبولین (IgG1) و وانگهی مهار انتقال لکوسیت در شستشوی ریوی-نایژهای، از واکنشهای آلرژیک برآمده از اوآلبومین در موشهای آزمایشگاهی بازدارندگی میکند. محققان دیگری گزارش کردهاند که گرده گل توسط آمده از یونجه و شبدر قرمز، از طریق بازداری از فسفری شدن تیروسین پروتئین، تجمع سلولهای قلیاخواه را کاهش میدهد. آنها در ضمن نشان دادند که تقسیم محلول در چربی گرده گل، تکاپو ضدحساسیت از خود نشانه دیتا است. وانگهی مشخص شده است که عصارههای هیدرومتانولی آن اکیوم پلانتاژینیوم (حاوی فلاوونوئیدها، اسیدهای چرب و اسیدهای عالی)، انتشار بتا-هگزاسامینیداز در سلولهای سرطان خون بازوفیلی در موشها را مهار کرده است. این مطالعات، توان بالای گرده گل در ممانعت از حساسیت و تنظیم سیستم ایمنی بدن را پرتو میدهند. اگرچه، عصارههای آن و مکانیزمهای پایه آنها بین کار و جنبش ضدحساسیت و واکنشهای ایمنی، باید اغلب باره رسیدگی قرار بگیرند.
اثرات محافظت از قلب
گرده زنبور دارای کار و جنبش کاهنده چربی خون از راه کاهش مقدار کلسترول، تریاسیلگلیسرول و چربیهای کل در تن است، که برای شفا بیماریهای قلبی-عروقی سودمند هستند. مصرف منظم گرده گل، بطور قابل ملاحظهای از گردهمایی پلاکتها و برپایی پلاکهای مسدودکننده سرخرگها (تصلب شرایین) ممانعت میکند. محققان نشان دادند که این فعالیتهای گرده گل، با سطوح اسیدهای چرب امگا ۳، مانند اسید آلفا-لینولنیک، پیوسته هستند که به عنوان پیشساز پروستاگلاندین-۳ و نوعی مهارکننده تجمع پلاکتها عمل میکند.
اثرات محافظت از کبد
مطالعات بر روی بدن موجودات زنده اثر دادند که گرده گل، عملکرد کبدی را ارتقا دیتا و مصرف گرده گل، از راه تفریق آنزیمهای شاخص (مانند آلانین، ترنسامیناز، آسپارتات ترنسامیناز و فسفاتاز اسید) و بیلیروبین در خون، جگر را سمزدایی کرده است. در ضمن گزارش شده است که عصارههای متانولی گرده گل شیساندرا چیننسیس، اثرات محافظت از کبد از خود بجای گذاشته است. تکاپو محافظتی گرده گل از کبد، به انگیزه وجود پلیفنولها (اسیدهای فنولی و فلاوونوئیدها) میباشد. بنابراین، مصرف گرده گل به عنوان عاملی برای مقابله با بیماریهای حاد و مزمن جگر رهنمود شده است.
ایمنی
مطالعات کمی بر نگرانیهای عمومی درباره ایمنی مصرف خوراکی گرده گل تمرکز داشته و به آن پرداختهاند. آیا گرده گل باعث واکنشهای آلرژیک در انسان میشود؟ برای پاسخ به این پرسش، تحقیقات زیادی گرده گل را باره بررسی پیمان دادهاند.
محققان دریافتهاند که گرده گل حاوی برخی دانههای گرده باددوست است که واکنشهای آلرژیک کمی در بیماران بدون نشان را پرتو دادهاند. همچنین مشخص شده است که گرده گلهای تیره کاسنیان، به عنوان محتملترین منبع برپایی حساسیت، بعد از مصرف خوراکی ممکن است باعث بروز واکنشهای شدیدی شوند. پژوهش دیگری گزارش کرده است که برخی عاملهای حساسیتزای گردههای هوابرد توسط آمده از گیاه غان، زیتون، سرو، علفها و خزههای مختلف، باعث برپایی ریسک واکنشهای آنافیلاکتیک میشوند.
بر اساس این تحقیقات، ترکیب عوامل حساسیتهای هوابرد با گرده گل، عامل اصلی ریسک ابتلا به حساسیت میباشد. از این رو، تقویت روند مهار کیفیت برای ایمنی گرده گل، بسیار ضروری است.
محققان اثبات کردند که هیچ رابطه مستقیمی بین حساسیت به سم زنبور عسل و حساسیت به محصولات زنبور هستی ندارد، اگرچه بیماران حائز حساسیت نسبت به زهر زنبور عسل، ممکن است به بعضی سایر از محصولات زنبور نیز حساسیت داشته باشند. بنابراین، حساسیت نسبت به زهر زنبور عسل، علت نکوداشتن برای پرهیز از مصرف محصولات زنبور نیست اگرچه، تمام فرآوردههای گرده گل حساسیتزا نیستند. حتی راه هایی وجود دارد که شفا حساسیت با گرده گل نیز شدنی است
بعلاوه، برخی گونه ها آلودگیها، مانند فلزات وزین سمی، قارچها و سم قارچ در گرده زنبور شناسایی شدهاند که باعث برپایی ریسکهای جدی برای سلامت انسان میشوند. گرده گل جمعآوری شده از گیاهان، در معرض عوامل محیطی نظیر خاک، آب و رسوبگذاری آلودگیهای انسانی در محل رشد گیاه پیمان میگیرد. مقادیر تجمع فلزات وزین سمی در گرده گل، عمدتاً به میزان آلودگیهای محیطی ارتباط دارد. مطالعات پیشین، وجود فلزات وزین (نظیر آرسنیک (As)، سرب (Pb)، کادمیوم (Cd) و جیوه (Hg)) در گرده گل توسط آمده از نواحی گوناگون را گزارش کردهاند. به قصد مهار ایمنی گرده گل، محصولات زنبور باید شاخص حداکثر مقدار مانده (MRL) را حفظ نمایند. مقادیر پیشنهادی برای Pb و Cd در گرده گل، باید به ترتیب کمتر از ۵/۰ و ۰۳/۰ میلیگرم در هر کیلوگرم باشد. بعلاوه، خاصیت سرشار از مواد مغذی گرده گل، ممکن است باعث رشد انواع میکروارگانیزمها شود، فرآیندهای مشخص از آنگونه جمعآوری، انتقال و ذخیره، عاملهای معمول جهت مهار رشد قارچ در آنها هستند. قرار دریافت در معرض نم بالا، رشد قارچ (کپکهای تولید کننده سم قارچی، مانند اوکراتوکسینها و آفلاتوکسینها) در حین جمعآوری گرده گل در فصول شکوفهدهی را افزایش میدهد.
مضرات مصرف گرده گل
گرده گل با توجه به ویژگان زیادی که دارد نزدیک عاری از هر نوع ضرر برای بدن است اما در مصرف آن موارد زیر باید رعایت شود
۱- افراد دچار به آسم و تنگی نفس این ماده را باید تحت نظر پزشک مصرف کنند و از مصرف خودسرانه خودداری کنند.
۲- در مواردی که کسان به این مونث حساسیت دارند باید از مصرف آن صرف نظر کنند.
۳- جهت تقویت بیشتر پایگاه داده گونههای گوناگون گرده گل، و در ضمن مهار بهتر کیفیت و ایمنی آن، شناسایی گونهها، از آنگونه منشأهای گیاهی و جغرافیایی آنها الزامی است.
۴- تحقیق در ارتباط با مسیرها و مکانیزمهای متابولیک بسیاری از کارواژه و انفعالات بیولوژیکی، برای تعیین تکاپو زیستی گرده گل در تنظیم عملکردهای بدن و مقاومت در مساوی بیماریها خاص، لازم است. در نهایت، تسریع تبدیل دیدگاههای علمی به آزمایش ها بالینی و افزایش تنوع محصولات گرده گل، نقشهای مهمی در ارتقای پیشرفتهای آتی گرده گل ایفا میکنند.